પ્રિયા અને તેના પતિ નરેનના ઘરમાં ખુશીઓ જાણે કે રંગબેરંગી વાદળ બનીને ઘેરાઈ ગઈ હતી. લગ્નના પાંચ વર્ષ બાદ, તેમના આંગણે પારણું બંધાયું હતું. પુત્ર, કાવ્યાનના જન્મે માત્ર ઘરની દીવાલોને જ નહીં, પણ પ્રિયાના હૃદયના દરેક ખૂણાને અજવાળી દીધો હતો. બાળકના કલરવથી આખું ઘર જીવંત બની ગયું હતું. પ્રિયાના ચહેરા પર એક અનોખી શાંતિ અને સંતોષ છલકાતો હતો, જે માતૃત્વની દેન હતી.
પરંતુ, આ સંપૂર્ણ સુખના ચિત્રમાં અચાનક એક કાળાશ ભળી ગઈ. એક સાંજે, પ્રિયાની નણંદ, મીનાક્ષી, જે શહેરથી દૂર રહેતી હતી, તે કાવ્યાનને જોવા આવી. મીનાક્ષી આમ તો સ્વભાવે સારી હતી, પણ પરંપરાના પાલન પ્રત્યે થોડી કડક હતી. બે-ત્રણ દિવસના રોકાણ દરમિયાન, તેણે એક વાત એવી કરી દીધી, જેણે પ્રિયાની ખુશીને છીનવી લીધી.
“પ્રિયા ભાભી,” મીનાક્ષીએ સહેજ આદેશાત્મક સ્વરે કહ્યું, “તમને કદાચ ખબર નહીં હોય, પણ આપણા પરિવારમાં દીકરાનો જન્મ થાય ત્યારે બધી નણંદોને ભારે રેશમી સાડી અને સોનાની નાની-મોટી ભેટ આપવાનો રિવાજ છે. આ મામા પક્ષ તરફથી આવે છે. એટલે તમે તમારા પિયર ફોન કરીને આ વાત જણાવી દેજો. જરી-બુટ્ટાવાળી સાડી અને ઓછામાં ઓછી એક સોનાની વીંટી કે બુટ્ટી તો મોકલવી જ પડે, એવું મમ્મી કહેતા હતા.”
મીનાક્ષી આ વાત એકદમ સહજતાથી કહીને ચાલી ગઈ, પણ પ્રિયાના મન પર જાણે કે ભારેખમ પથ્થર મૂકી દીધો. પ્રિયાનું પિયર… આ શબ્દો સાથે જ તેના મનમાં તેના ગરીબીમાં સંઘર્ષ કરતા પિતાનો થાકેલો ચહેરો તરી આવ્યો. તેના પિતા, ધરમદાસભાઈ, માંડ-માંડ ખેતી અને મજૂરી કરીને ઘરનું ગુજરાન ચલાવતા હતા. પ્રિયાના લગ્ન પણ તેમણે ખુબ સંઘર્ષ કરીને પૂરા કર્યા હતા. પુત્રના જન્મની ખુશીના આ ટાણે, તે પોતાના માતા-પિતા પર આવો મોટો આર્થિક બોજ કેવી રીતે લાદી શકે?
પ્રિયાની આંખોમાં ચિંતાના વાદળો ઘેરાયા. રાત્રે તે જમી શકતી નહોતી, દિવસભર જાણે કે શરીરમાં કોઈ અશક્તિ આવી ગઈ હોય એવું લાગતું હતું. આ ચિંતા તેના ચહેરા પર સ્પષ્ટ દેખાતી હતી. તેના સાસુ, દમયંતીબેન, જે સ્વભાવે અત્યંત પ્રેમાળ અને દુનિયાદારીની સમજવાળા હતા, તેમની નજર આ વાત પરથી ચુકી નહીં.
એક બપોરે, દમયંતીબેન પ્રિયા પાસે ગયા. તે સમયે પ્રિયા કાવ્યાનને પારણામાં સુવડાવી રહી હતી. દમયંતીબેને પ્રિયાના માથે હાથ ફેરવ્યો અને અત્યંત મમતાથી પૂછ્યું, “બેટા, કેમ તું છેલ્લા કેટલાક દિવસથી ઉદાસ રહે છે? તારા ચહેરા પરની ખુશી ક્યાં ખોવાઈ ગઈ છે? શું વાત છે? તું મને તારી માતા સમજ, શું સમસ્યા છે?”
પ્રિયાની આંખોમાં આંસુ ભરાઈ આવ્યા. સાસુની આત્મીયતા જોઈને તે પોતાને રોકી શકી નહીં. તેણે રડમસ અવાજે મીનાક્ષીએ કરેલી વાત અને પોતાના પિયરની આર્થિક સ્થિતિ વિશે બધું જ જણાવી દીધું.
દમયંતીબેને એક ક્ષણ માટે આંખ બંધ કરી, પછી પ્રેમથી પ્રિયાને પોતાની છાતી સરસી ચાંપી. “અરે મારી ભોળી દીકરી!” તેમણે હળવાશથી કહ્યું. “તારી નણંદ તો પરંપરાની વાત કરે છે, પણ પરંપરા માણસ માટે હોય છે, માણસ પરંપરા માટે નહીં. તું એક કામ કર. તારા ભાઈ, આશિષને ફોન કરીને માત્ર એટલું જ કહે કે ‘તમે જે લઈને આવશો, તે મને ચાલશે. મારે તો બસ તમારા બધાની હાજરી જોઈએ છે, બાકી કોઈ ભેટ-સોગાદની જરૂર નથી.’ એ સિવાય તું એક પણ શબ્દ બોલીશ નહીં, સમજ્યાં?”
સાસુના આ શબ્દોમાં પ્રિયાને એક અજબની શાંતિ અનુભવાઈ. જાણે કોઈએ તેના ખભા પરથી મોટો ભાર હટાવી દીધો હોય.
થોડા દિવસો પછી, પ્રિયાના પિયરથી તેના ભાઈ, આશિષ, ભાભી, અને માસી સહિત ચાર-પાંચ મહેમાનો આવ્યા. ઘરનું આંગણું ફરીથી મહેમાનોની ચહલપહલથી ગુંજી ઉઠ્યું. પ્રિયાએ બધાને પ્રેમથી આવકાર્યા. પણ, જ્યારે મહેમાનોનો સામાન બહાર કાઢવામાં આવ્યો, ત્યારે પ્રિયાની આંખો વિસ્મયથી પહોળી થઈ ગઈ.
બહાર મૂકેલો સામાન કોઈ સામાન્ય ભેટ નહોતી. તેમાં રેશમ અને જરીના કામવાળી પાંચ-છ મોંઘી સાડીઓ હતી, ચાંદીની કોતરણીવાળી મોટી થાળી-વાટકીનો સેટ હતો, અને સૌથી અગત્યનું, સોનાની બુટ્ટીઓ, એક નાજુક હાર, અને કાવ્યાન માટે ચાંદીના કડલા પણ હતાં. આટલો બધો કીમતી સામાન જોઈને પ્રિયાને ખુશી ઓછી અને ગભરામણ વધારે થઈ. ‘આશિષે આટલો બધો ખર્ચો ક્યાંથી કર્યો હશે? શું મારા પિતાએ ફરીથી કોઈ મોટી લોન લીધી હશે? જો દેવું કર્યું હશે તો તે કેવી રીતે ભરપાઈ થશે?’ તેના મનમાં સવાલોનું વાવાઝોડું ઉમટ્યું.
બધા મહેમાનોને પ્રેમથી જમાડ્યા પછી, સાંજ પડતા વિદાયનો સમય થયો. આશિષ જ્યારે જવા માટે તૈયાર થયો, ત્યારે તેણે પોતાની વહાલી બહેન પ્રિયાને હૃદયપૂર્વક ભેટી પડ્યો. “અભિનંદન, બહેન! હું મામા બની ગયો, એનાથી મોટી ખુશી મારા માટે બીજી કઈ હોઈ શકે!” આશિષની આંખોમાં બહેન પ્રત્યેનો અખૂટ પ્રેમ છલકાતો હતો.
વિદાયના આ અંતિમ ક્ષણે, આશિષે પ્રિયાના કાનમાં ધીમા સ્વરે કહ્યું, “પ્રિયા, હું તારા ચહેરા પરની ચિંતા જોઈ શકું છું. મને ખબર છે, તને આટલો બધો સામાન જોઈને એ જ સવાલ થાય છે કે અમે આ બધું ક્યાંથી લાવ્યા? તું શું વિચારી રહી છે? દેવું તો નથી કર્યું ને?”