પાકિસ્તાન ની હાલત અત્યારે કંગાળ જેવી છે એ તો બધાને ખબર છે. પરંતુ ૧૯ ફેબ્રુઆરીએ પાકિસ્તાને સ્તબ્ધ થઈ જાય એવો દાવો કર્યો કે ભારતમાં જેમ રિઝર્વ બેન્ક છે એ રીતે પાકિસ્તાનમાં સ્ટેટ બેંક છે તેના ગવર્નર એ એક યુનિવર્સિટીમાં ભાષણ દરમિયાન કહ્યું હતું કે પાકિસ્તાન હવે આર્થિક સંકટમાંથી બહાર આવી ચૂક્યું છે. અને એવું પણ કહ્યું કે પાકિસ્તાન હવે સીધા રસ્તા ઉપર ચાલી રહ્યું છે. અને દેશ આર્થિક સંકટ તેમજ ચેલેન્જમાં પાર પડવા માટે સક્ષમ છે. પરંતુ સાથે સાથે પાકિસ્તાનની અમુક ચિંતાઓ પણ જણાવી. અને આ ભાષણ તેમને સાઉદી અરબ માંથી મળેલી મદદ પછી કર્યું. જે જણાવી દઈએ કે સાઉદી અરબમાં થી તેઓને 20 બિલિયન ડોલર એટલે કે અંદાજે એક લાખ 40 હજાર કરોડ કેટલા રૂપિયા થાય.
પરંતુ ચાલો જાણીએ કે બે દિવસ પહેલા પાકિસ્તાન યુદ્ધ ની વાતો તો કરી નાખી હતી, પરંતુ હકીકતમાં તેની હાલત કેટલી કંગાળ છે? તે શુ કામ ભારત સાથે યુદ્ધ લડી જ ન શકે? તેની આવી હાલત કઈ રીતે થઈ, ચાલો જાણીએ
પાકિસ્તાનના રૂપિયા આ સમયે ભારતના રૂપિયા સામે આઠ આના બરાબર છે. એટલે કે તાજા આંકડાઓ જોઈએ તોએક અમેરિકન ડોલર સામે 140 પાકિસ્તાની રૂપિયા જેટલા છે, જે ભારતની વાત કરીએ તો અંદાજે 71 જેટલા છે.
હાલમાં જ પાકિસ્તાન ચીન પાસેથી અંદાજે 13500 કરોડ રૂપિયા નું દેવુ માંગ્યું છે. જે હમણાંનો તાજેતરનો જ બનાવ છે. પાકિસ્તાનનું વિદેશી મુદ્રા ભંડાર લગભગ સાડા આઠ હજાર કરોડ સુધી આવી ગયું છે. આ રકમમાંથી માત્ર બે મહિનાની આયાત જ કરી શકાય.
આની ઉપર હાલમાં જ પાકિસ્તાને સંયુક્ત અરબ અમીરાત એટલે કે united arab emirates ત્રણ બેન્કો પાસેથી 20 કરોડ ડોલર એટલે કે અંદાજે 14200 કરોડ રૂપિયા જેટલા દેવાની માંગ કરી છે. આ કરજ ત્રણ બેન્કો પાસેથી માંગવામાં આવ્યું છે જેમાં અમીરાત NBD, બેંક ઓફ દુબઈ અને નૂર બેન્ક આપશે.
આ વાતની પુષ્ટી તેના ફાઇનાન્સ મિનિસ્ટર એ કરી હતી, જેને જણાવ્યું હતું કે દેશના વધતા જતા કરજને ચૂકવવા માટે આ ઉધાર લેવામાં આવી રહ્યું છે.
હવે આ સ્થિતિ પારખી ને તમને કદાચ સવાલ થશે કે પાકિસ્તાનની આવી હાલત માટે જવાબદાર કોણ હોઈ શકે? શું કામ પાકિસ્તાન આ ભારત સુધી પહોંચી ગયું?
આનો જવાબ ચીન હોઈ શકે કારણ કે ચીન પાસેથી પાકિસ્તાન એ ઘણી લોન લીધી છે, એ પછી ચીનની સરકાર પાસેથી હોય કે ચીનની બેન્કો પાસેથી. પાકિસ્તાનની આ હાલત ના જવાબદાર ચીનને એટલા માટે માનવામાં આવે છે કે ચીન પાસેથી પાકિસ્તાન કંઈ પણ વિચાર્યા વગર લોન લેતી રહી, અને જ્યારે ચુકવવાની વાત આવી ત્યારે ચૂકવવા માટે બીજું દેવુ લેવું પડ્યું. અને આવી જ રીતના દેવાના વંટોળમાં ફસાઈ ગયું.
અને આ ઓછું હતું એટલામાં અમેરિકાએ તેની મુશ્કેલીઓને પાછી વધારી દીધી, અમેરિકા પાસેથી તેને અંદાજે 2100 કરોડ રૂપિયા જેટલી મદદ મળવાની હતી, જે અમેરિકાએ રોકી દીધી છે.
અને વાત એ છે કે અમેરિકા આતંકીઓ વિરુદ્ધ કાર્યવાહી માટે આ પૈસા આપવાનો હતો. આના પછી અમેરિકાના પ્રેસિડન્ટ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે જણાવ્યું હતું કે અરબો ડોલરની મદદ લીધા પછી પણ પાકિસ્તાન તેની ઉપર દગો કરી રહી છે. પાછલા ૧૫ વર્ષમાં ૩૩ અબજ ડોલરથી પણ વધારે મદદ કરવામાં આવી છે. પરંતુ પાકિસ્તાન તરફથી હંમેશા ખોટું બોલવામાં આવ્યું છે.
International Monetary Fund આ એક એવું સ્થાન છે જે દેવામાં ડુબેલા દેશોને સસ્તુ દેવું આપે છે. અને પાકિસ્તાનના પ્રધાનમંત્રી એ અહીં પણ દરવાજા ખટખટાવ્યા છે. પરંતુ આ વખતે પાકિસ્તાન નું દેવું કેટલું ઊંડું છે કે IMF પણ તેમાં કંઈ રસ દાખવી રહ્યું નથી. જોકે તેની ટીમ દેશમાં જઈ આવી છે પરંતુ હજુ સુધી કરજ આપવાનો કંઈ નિર્ણય લેવાયો નથી. ૨૦૧૩ પછી પાકિસ્તાન ફરી પાછું આઈએમએફ સામે હાથ ફેલાવવા માટે મજબૂર થઈ ચૂક્યું છે. પરંતુ અમેરિકી પ્રતિબંધને હિસાબે આઇએમએફ પાસે પણ હવે વધુ વિકલ્પો નથી.
હવે આ ચક્કરોમાં ફસાયેલું પાકિસ્તાન ભારતની સાથે યુદ્ધ લડવા માટે ની સ્થિતિમાં છે કે નહીં? આ સવાલ તમને થયો હશે
વિશેષજ્ઞો અનુસાર આ સ્થિતિમાં પાકિસ્તાન કોઈ પણ સંજોગોમાં યુદ્ધ લડી શકે તેવી સ્થિતિમાં નથી. પાકિસ્તાનના ટોચના અર્થશાસ્ત્રી એ એક મેગેઝિનને ઇન્ટરવ્યૂ માં કહ્યું હતું કે સાઉદી અરબ એ પાકિસ્તાનને અસ્થાયી મદદ તો કરી છે. પરંતુ જ્યાં સુધી પાકિસ્તાન પોતાની અંદરની સમસ્યાઓને દૂર ન કરે ત્યાં સુધી બધી મુશ્કેલીઓ દૂર થશે નહીં. અને આ સિવાય પાકિસ્તાન હંમેશા વિદેશી મદદ પર નિર્ભર રહેશે.
હવે પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાને સંકટમાંથી ઉગારવા માટે મજબૂત રણનીતિની જરૂર પડે. હવે અહી ચોખવટ કરવાની જરૂર નથી કે આર્થિક સંકટમાં ફસાયેલા પાકિસ્તાન પાસે રોજિંદા ખર્ચા માટે પણ પૈસા નથી. અને એવામાં યુદ્ધ વિશે તે વિચારી પણ ન શકે.
