ચોમાસાની ભીની સાંજ ધીમે ધીમે ઓગળી રહી હતી. રસોડાની હૂંફમાં, હળદર અને હિંગની મનમોહક સુગંધ કાવ્યાના હાથની ગતિ સાથે હવામાં ભળી રહી હતી. ઘડિયાળનો કાંટો સાંજ તરફ સરકી રહ્યો હતો, અને એની સાથે જ કાવ્યાના પતિ મિહિર અને બંને બાળકોના આવવાનો સમય પણ નજીક આવી રહ્યો હતો. લગ્નના સાત વર્ષના વહેણ ક્યારે પસાર થઈ ગયા એની ખબર જ ન રહી. એ વહેણમાં ઈશ્વરે તેને બે સુંદર કિનારા આપ્યા હતા – એક દીકરો અને એક દીકરી, જે એના જીવનની સૌથી મોટી સંપત્તિ હતા.
રસોઈ બનાવતા બનાવતા કાવ્યાનું મન એના પિયરના આંગણે પહોંચી ગયું. થોડા જ દિવસોમાં રક્ષાબંધનનો પવિત્ર તહેવાર આવી રહ્યો હતો. એને એનો ભાઈ યાદ આવ્યો. બાળપણની એ બધી જ ક્ષણો એની આંખો સામે તરી આવી, જ્યારે એ કાલીઘેલી ભાષામાં રાખડી બાંધતી અને ભાઈ એને વહાલથી ચોકલેટ આપતો. એણે મનમાં નક્કી કરી લીધું, “આ વખતે તો સવારથી સાંજ સુધી ભાઈના ઘરે જ રોકાઈશ. ભાભી સાથે મન ભરીને વાતો કરીશ અને જૂની યાદોને ફરી જીવંત કરીશ.”
એ વિચારોમાં ખોવાયેલી હતી ત્યાં જ રસોડાની બહારથી ઘડિયાળનો ટક-ટક અવાજ એને વર્તમાનમાં પાછો લઈ આવ્યો. બરાબર એક વાગવામાં દસ મિનિટ બાકી હતી. એણે હાથ લૂછ્યા અને પાણી પીવા માટે બહાર આવી, ત્યાં જ શેરીના છેડેથી એક કર્કશ પણ એટલો જ પરિચિત અવાજ ગુંજી ઉઠ્યો.
“સેલ… સેલ… સેલ…! આવી ગયો છે રક્ષાબંધનનો મહાસેલ! તમારી વહાલી બહેન અને પ્રેમાળ નણંદને ભેટ આપવા માટે સુંદર, નવી નક્કોર ડિઝાઈનર સાડીઓ…! ૧૦૦૦ રૂપિયાની સાડી માત્ર ૫૦૦ રૂપિયામાં…! ૫૦% ડિસ્કાઉન્ટ! સ્ટોક સીમિત છે, જલ્દી કરો… જલ્દી કરો…!”
એ અવાજ જાણે શેરીની શાંતિને ચીરી રહ્યો હતો. કાવ્યા હજુ એ અવાજને મનમાં મૂલવી રહી હતી, ત્યાં જ એના સાસુ જશોદાબેન રસોડામાંથી બહાર આવ્યા. તેમના ચહેરા પર એક અજીબ પ્રકારની સ્ફૂર્તિ હતી. તેમણે કાવ્યાને કહ્યું, “વહુ, સાંભળ્યું? જા તો જરા… તારા ફઈજી (કાંતાબેન) માટે એકાદી સાડી લેતી આવ. તારા સસરા જશે તો વળી કોઈ મોંઘીદાટ ઉઠાવી લાવશે અને પછી આખો મહિનો આપણે હિસાબમાં ખેંચાવું પડશે. એમના માટે તો આટલું બહુ થયું.”
જશોદાબેનના છેલ્લા શબ્દો કાવ્યાના હૃદયમાં તીરની જેમ ખૂંપી ગયા. ‘એમના માટે તો આટલું બહુ થયું…’ આ વાક્યમાં પોતાની નણંદ પ્રત્યેની જે તુચ્છતા અને ભેદભાવ છલકાઈ રહ્યો હતો, તે કાવ્યાથી સહન ન થયો. એક ક્ષણ માટે એના હૃદયમાં જાણે કોઈએ ઠંડો સળિયો નાખી દીધો. એના મનમાં વિચારોનું એક વંટોળ ઉઠ્યું, “શું મારી ભાભી પણ મારા માટે આવું જ વિચારતી હશે? શું દર વર્ષે રક્ષાબંધન પર મને જે ભેટ મળે છે, એ પણ આવા જ કોઈ ‘સેલ’નું પરિણામ હશે?”
એક જ પળમાં એનો બધો ઉત્સાહ ઓગળી ગયો. જે તહેવારને એ પ્રેમ અને લાગણીનું પ્રતિક માનતી હતી, એ જ તહેવાર એને વ્યવહાર અને ભેદભાવના ત્રાજવે તોલાતો દેખાયો. વર્ષમાં એકવાર આવતી બહેન કે નણંદ માટે આટલો સંકુચિત વિચાર? એ પણ એવી વ્યક્તિ તરફથી જે પોતે પણ કોઈના ઘરની દીકરી અને બહેન રહી ચૂક્યાં છે?
કાવ્યાના ચહેરા પર ગુસ્સા અને દુઃખના મિશ્ર ભાવો આવીને જતા રહ્યા. પણ એણે નક્કી કર્યું કે આજે તે દલીલ નહીં કરે. આજે તે કોઈને શબ્દોથી નહીં, પણ કર્મથી જવાબ આપશે. આજે આ ભેદભાવની દીવાલને તોડવી જ પડશે.
એ એક પણ શબ્દ બોલ્યા વગર, દૃઢ પગલે ઘરની બહાર નીકળી અને પેલા લાઉડસ્પીકરવાળા લારીવાળા પાસે પહોંચી.
“ભાઈ, મને બે સાડી આપો,” એનો અવાજ એકદમ સપાટ અને નિર્ણાયક હતો.
વેપારીએ ઉત્સાહથી કહ્યું, “આવો બહેન, એકથી એક ચડિયાતી ડિઝાઇન છે. જુઓ તો ખરાં.”
“મારે ડિઝાઇન નથી જોવી, બસ કોઈપણ બે સાડીઓ પેક કરી આપો,” કાવ્યાએ સહેજ કડક અવાજે કહ્યું.
વેપારી પણ આ વિચિત્ર ગ્રાહકને જોઈને થોડો અચકાયો, પણ ચૂપચાપ બે સાડીઓ પ્લાસ્ટિકની થેલીમાં પેક કરીને આપી. કાવ્યાએ પૈસા ચૂકવ્યા અને પાંચ મિનિટમાં જ ઘરમાં પાછી ફરી.