દરિયાકાંઠાના એ નાનકડા શહેરમાં સૂર્યોદય રોજની જેમ લાલચોળ આભમાં ફેલાતો હતો. પક્ષીઓનો કલરવ અને માછીમારોની હોડીઓના ધક્કાનો અવાજ હવામાં ભળતો હતો. આ બધી ગતિવિધિની વચ્ચે, કિનારા પર ઊભેલા જીવંતપણાથી જાણે અલિપ્ત, યુવાન વીર ઊભો હતો. તેની આંખો ક્ષિતિજ પર સ્થિર હતી, જ્યાં સૂર્યના કિરણો પાણી પર સોનેરી ચાદર પાથરી રહ્યા હતા. પણ તેની નજર તે સોનાને નહોતી જોતી, તે જોતી હતી દૂર નીકળી ગયેલા મોટા વહાણોને.
વીરનું જીવન એ તટસ્થતામાં જ અટકી ગયું હતું. સવારે ઉઠવું, પિતાના નાના વેપારમાં થોડી મદદ કરવી, દોસ્તો સાથે નકામી વાતોમાં સમય પસાર કરવો અને રાત્રે સૂઈ જવું. કોઈ ધ્યેય નહીં, કોઈ મોટી ઈચ્છા નહીં. જીવન બસ ગાડરિયા પ્રવાહની જેમ ચાલ્યા કરતું. અંદર એક ખાલીપો હતો, જેનું નામ તે જાણતો નહોતો, પણ જે તેને ક્યારેક ક્યારેક ભરખી જતો. એ ખાલીપો ક્યારેક ગાઢ ઉદાસી બનીને છવાઈ જતો, તો ક્યારેક બેચેની રૂપે સતાવતો.
વીરને ઘણીવાર થતું કે તે પોતે જ એક વહાણ છે, પણ એ વહાણનો કોઈ કેપ્ટન નથી. સુકાન વિહોણું વહાણ જેમ મોજાં અને પવનોની દયા પર ગમે ત્યાં ફંગોળાઈ જાય, તેમ તેનું જીવન પણ કોઈ દિશા વિના રઝળતું રહેતું. તેને ખબર નહોતી કે ક્યાં જવું છે, શું મેળવવું છે, કેમ જીવવું છે. બસ, જીવાય છે એટલે જીવાય છે.
એક સાંજે તે જૂની પુસ્તકોની દુકાનમાં બેઠો હતો. એક ફ્રેંચ પ્રકૃતિવિદ જ્હોન હેનરી ફેબરના પ્રયોગનું વર્ણન વાંચ્યું. તેણે Processionary Caterpillars (એકબીજાની પાછળ કતારમાં ચાલતી ઈયળો) પર પ્રયોગ કર્યો હતો. ફેબરે ફૂલદાનીની કિનારી પર ઈયળોને એવી રીતે ગોઠવી કે છેલ્લી ઈયળ પ્રથમ ઈયળની પાછળ આવે અને એક ગોળ ચક્કર બને. ફૂલદાનીની વચ્ચે, માંડ છ ઇંચના અંતરે, તેણે ઈયળોને સૌથી ભાવતા તાજા પાંદડા મૂક્યા.
વીર શ્વાસ રોકીને વાંચતો રહ્યો. પેલી ઈયળો ગોળ ફરતી રહી. કલાક, બે કલાક, એક આખો દિવસ, બીજો દિવસ… એમ સાત દિવસ અને સાત રાત! તેમની આંખો સામે, થોડે જ દૂર તેમનો મનપસંદ ખોરાક પડ્યો હતો, પણ તેમણે વર્તુળ તોડ્યું નહીં. આખરે, થાક અને ભૂખથી પીડાઈને તે બધી ત્યાં જ મરી ગઈ.
વીરના હાથમાંથી પુસ્તક સરકી પડ્યું. તેના શરીરમાંથી એક ઠંડો કંપારી પસાર થઈ ગઈ. તેને લાગ્યું કે તે પોતે પણ આ ઈયળો જેવો જ છે. જીવનનું ધ્યેય તેની બરાબર સામે, હાથવેંત છેટે પડ્યું છે – કદાચ કોઈ છુપાયેલી પ્રતિભા રૂપે, કદાચ કોઈ અધૂરી ઈચ્છા રૂપે, કદાચ કોઈ સાકાર ન થયેલ સપના રૂપે. પણ તે પોતે બનાવેલા, કે સમાજે બનાવેલા, કે પરિસ્થિતિએ બનાવેલા ગોળ ચક્કરમાં ગોળ ગોળ ફર્યા કરે છે.
બીજા દિવસે સવારે તે શહેરની બહાર નીકળી ગયો. જૂની તેલની ઘાણી પાસે પહોંચ્યો. ત્યાં કોઈ કામ નહોતું ચાલતું, પણ બળદની આંખે બાંધેલા કાળા ડાબલા અને ઘાણીના ફરતા પૈડાનો અવાજ તેના કાનોમાં ગુંજી રહ્યો હતો. તેલિયા બળદ આખો દિવસ મહેનત કરે, ગોળ ગોળ ફરે, સાંજે તેને લાગે કે તે કેટલું બધું ચાલી આવ્યો! પણ જ્યારે આંખેથી ડાબલા ઉતારવામાં આવે, ત્યારે ખબર પડે કે તે તો જ્યાં હતો, ત્યાંનો ત્યાં જ છે.